Jurajskie Forum Dyskusyjne
http://forumjurajskie.pl/

Czy ktoś pamięta jeszcze jak budowało się domy na Jurze?
http://forumjurajskie.pl/viewtopic.php?f=15&t=6437
Strona 1 z 2

Autor:  Andrzej.Jura [ 09 lut 2015, 14:45 ]
Tytuł:  Czy ktoś pamięta jeszcze jak budowało się domy na Jurze?

Poszukuję osoby, która pamięta jeszcze dawne techniki budowy domów w stylu jurajskim, zarówno samą konstrukcję drewnianą, jak i metody wypełniania zrębów glinką, bielenia ścian w charakterystyczny błękit.. Czy ktoś jeszcze taki istnieje? Będziemy próbować zbudować taką małą chatkę z zachowaniem stylu regionu.. Pozdrawiam

Autor:  grzehu [ 09 lut 2015, 17:13 ]
Tytuł:  Czy ktoś pamięta jeszcze jak budowało się domy na Jurze?

Może zamieść jakieś zdjęcia "na wzór"... i będziemy budować na Forum :) .
Rozumiem, że chodzi Ci o jakiś drewniany dom a nie taki z wapienia jakich na Jurze jest sporo?
Swoją drogą ludzi pamiętających dawne techniki to zbyt wielu nie będzie. Osobiście znam jedną taką osobę a niestety z powodu wieku, choroby już nie podzieli się swoim doświadczeniem.

Autor:  anwi [ 09 lut 2015, 17:43 ]
Tytuł:  Czy ktoś pamięta jeszcze jak budowało się domy na Jurze?

Parę słów na temat koloru. Pamiętam z dzieciństwa, że w powszechnym użyciu była tzw "farbka" (ultramaryna), używana do płukania białych tkanin i dodawana do białej farby dla uzyskania zimnego odcienia. Przypuszczam, że na wsi dodawano ją do wapna.

Autor:  Maćko [ 09 lut 2015, 22:15 ]
Tytuł:  Czy ktoś pamięta jeszcze jak budowało się domy na Jurze?

Bardzo prosta sprawa. Wystarczy przejechać do Skansenu w Chorzowie. Jest "dział" zagłębiowski. Bogatsze chałupy (ale nie tak bardzo bogate, po prostu lekko powyżej przeciętnej) były budowane w 2/3 z kamienia wapiennego. Ściany boczne i tylna była murowana z kamienia polnego. Front wykonywany był z drzewa, zazwyczaj sosnowego. Łączenie bali było wykonywane w różnych technikach, ale w większości na zamek węgłowy bez ostatków. Ściany powstawały głównie w konstrukcji sumikowo łątkowej. Ganek prosty prostokątny z płytkim wykuszem. Z jaskółką lub bez. Otwarty lub w późniejszych latach w większości zamknięty. Mam tutaj na myśli początek XXw. i lata międzywojenne. Wcześniejsza architektura była dużo bardziej uboższa. Pokrycie dachu oczywiście strzecha, bogate domy kryte gontem. W pierwszych latach 50-tych pokrycie dachówką cementową a potem eternitowymi płytami (jeszcze kwadratowymi). Wychodek za stodołą (dół na odchody) lub w stodole (w siano) :) Od lat 30-stych popularyzuje się sławojka. To tak na szybko. Jak masz szczegółowe pytania możesz śmiało pisać.

Warto zobaczyć jeszcze skansen w Wygiełzowie, ale tam mieszają się mocno style i wpływy (zagłębiowski, pogórze, krakowski) gdyż jest to teren pogranicza tych regionów. Warto przejechać do skansenu Ziemi Kieleckiej pod Kielcami, gdyż właściwie tak samo wyglądała wieś jurajska i styl jest bardzo do siebie zbliżony (prócz murarki która na Jurze była wykonywana z wapiennego kamienia polnego).

Autor:  Andrzej.Jura [ 11 lut 2015, 12:00 ]
Tytuł:  Czy ktoś pamięta jeszcze jak budowało się domy na Jurze?

Fajnie, wielkie dzięki za podpowiedzi. Co do farbki - zdobyłem ostatnio publikację "Bogdanowski J., 1970: Malowane chałupy w architekturze krajobrazu podkrakowskich wsi" w której pisze o tej tradycji. Z rozpoznania autora i mojego wynika, że jest to w zasadzie jedyna publikacja, która podejmuje ten wątek. Bogdanowski dochodzi do wniosku, że na niebiesko zaczęto malować ściany na przełomie XVIII i XIX wieku, właśnie "farbką", ale więcej o niej nie pisze. Pewnie zeszło się to, jak w przypadku rozkwitu strojów ludowych, z dostępnością tej farbki na rynku. Gdyby ktoś wiedział, co to była za farbka (czy jakaś naturalna, czy inna?), proszę o informację.

Maćko - dzięki za wykład. Mam książkę prof. Bilińskiego o tradycyjnym budownictwie ziemi olkuskiej i wynika z niej, że te chałupy były całe drewniane. Czy sugerujesz, że jedna ściana - frontowa była z drewna, a reszta z kamienia? Jeśli tak, to nie byłoby łączenia bali ze ścian bocznych.. Po prostu nie do końca rozumiem. Gdybyś miał jakąś fotę ganku z wykuszem, będę wdzięczny.

Autor:  Andrzej.Jura [ 11 lut 2015, 12:02 ]
Tytuł:  Czy ktoś pamięta jeszcze jak budowało się domy na Jurze?

Aha jeszcze jedno. Bogdanowski pisze, że w zasadzie geneza tego stylu (mówię o błekitnej barwie) jest nieznana i raczej nie sposób jej dociec.

Autor:  anwi [ 11 lut 2015, 12:56 ]
Tytuł:  Czy ktoś pamięta jeszcze jak budowało się domy na Jurze?

Naturalną ultramarynę otrzymuje się z lazurytu, co jest dość kosztowne więc raczej mało prawdopodobne. Sztuczna ultramaryna powstaje w wyniku prażenia kaolinu, siarki, sodu i węgla. Różne proporcje mogą dać różne odcienie. Najprościej byłoby dotrzeć do producentów, którzy mają praktyczną wiedzę i wieloletnie doświadczenie. Być może nawet można wciąż znaleźć "farbkę" w ofercie handlowej.

Autor:  Robert [ 11 lut 2015, 15:06 ]
Tytuł:  Czy ktoś pamięta jeszcze jak budowało się domy na Jurze?

Na niebiesko malowało się, żeby muchy nie siadały :mrgreen: .

Autor:  anwi [ 11 lut 2015, 16:08 ]
Tytuł:  Czy ktoś pamięta jeszcze jak budowało się domy na Jurze?

Spotkałam się z takim tłumaczeniem, że na niebiesko malowano te doby, gdzie była panna na wydaniu, inne były bielone, ale może to był lokalny obyczaj.

Autor:  u469 [ 12 lut 2015, 08:21 ]
Tytuł:  Czy ktoś pamięta jeszcze jak budowało się domy na Jurze?

Mieszkam w typowo jurajskim domu z 1935 roku. Część mieszkalna (2/3 domu) drewniana, chlewik murowany. Bez podpiwniczenia, część drewniana w środku wykańczana tynkiem wapiennym na matach trzcinowych. Pokrycie, najwcześniejsze pewnie strzecha, potem papa. Konstrukcja drewniana, tak, jak opisywał wyżej Maćko. Dom nie miał ganku. Ogrzewanie, kuchenny piec kaflowy. W obejściu była jeszcze kryta strzechą stodoła i oczywiście sławojka. Do wymurowania chlewika użyto kamienia polnego i łamanego.

Autor:  Michał [ 12 lut 2015, 08:33 ]
Tytuł:  Czy ktoś pamięta jeszcze jak budowało się domy na Jurze?

Właśnie czekałem na tego rodzaju wpis, bo to co napisał Maćko jest typowe ale tylko dla pewnego fragmentu Jury. Inaczej wyglądało tradycyjne budownictwo w Dolinkach, inaczej w centrum, a na północnych peryferiach jeszcze odmiennej. Do tego dochodzi różny rodzaj kamienia i sposób jego pozyskania (przełom XIX/XXw i później to raczej kamień łamany) i jego procentowy udział w konstrukcji budynku.

Autor:  grzehu [ 12 lut 2015, 19:26 ]
Tytuł:  Czy ktoś pamięta jeszcze jak budowało się domy na Jurze?

...a ja w tym roku burzyłem typowo jurajski dom z 1952/53 roku.
Fundamenty - kamień wapienny łamany na zaprawie wapiennej, szer. 50cm, głębokość posadowienia 1m, w części podpiwniczonej 2m
Ściany zewnętrzne nadziemia - szer. 50cm z kamienia wapiennego łamanego na zaprawie wapiennej (na zewnątrz duże kamienie, wewnątrz- miejscami były wsypywane/układane mniejsze i wypełniane zaprawą)
Ściany wewnętrzne -kamień wapienny łamany szer. 40-50cm
Strop- drewniany z belkami układanymi na ścianach zewnętrznych, podsufitka z desek z tynkiem wapiennym na trzcinie
Dach - drewniany dwuspadowy krokwiowo-płatwiowy o kącie pochylenia połaci ok. 35 stopni. Pokrycie z dachówki cementowej zakładanej na łatach drewnianych
Tynki wewnętrzne - wapienne.
Do budowy nie użyto cegieł nawet w narożnikach i otworach okiennych/drzwiowych (z opowieści rodzinnych wiem, że były wtedy trudno dostępne, drogie).
W dobudowanym później warsztacie parę cegieł się znalazło.

Jedną ze ścian zostawiłem i jest teraz częścią ogrodzenia.
Musiałem oczywiście wyrównać ten mur i odtworzyć technikę murowania kamieniem wapiennym sprzed lat, by stanowił w miarę jednolitą całość.
By nie było wyraźnej różnicy zastosowałem zaprawę cementowo-wapienną z użyciem tzw. białego cementu (zwykły - szary za bardzo się odcinał).

Autor:  Maćko [ 12 lut 2015, 21:44 ]
Tytuł:  Czy ktoś pamięta jeszcze jak budowało się domy na Jurze?

Cytuj:
Gdybyś miał jakąś fotę ganku z wykuszem, będę wdzięczny.


Pamiętam że bardzo fajne ganki zachowały się w Bydlinie. Możesz przejechać i zobaczyć. Zapewne są jeszcze w wielu miejscowościach jurajskich, ale te bydlińskie (jesli jeszcze domy stoją) najbardziej mi utkwiły w pamięci.

Cytuj:
Czy sugerujesz, że jedna ściana - frontowa była z drewna, a reszta z kamienia?


Tak. Jest to (było) dość powszechne na Jurze środkowej.

Cytuj:
jeśli tak, to nie byłoby łączenia bali ze ścian bocznych..


Budowano zamki ciesielsko murarskie. Drewno ściany frontowej wchodziło w specjalne otwory montażowe mieszczące się w ścianach bocznych. Wszystko spinało się w jedną całość i było bardzo mocną konstrukcją.

Cytuj:
tradycyjnym budownictwie ziemi olkuskiej i wynika z niej, że te chałupy były całe drewniane.


Tak dokładnie jest jak piszesz. Jeśli wchodzić w szczegóły to jak napisał Michał budownictwo na przestrzeni 100km od Częstochowy do Krakowa nie jest jednolite.

Proponuję ci poświęcić kilka weekendów na objazdówkę terenu w którym zamierzasz wybudować domek i przyjrzeć się ze szczegółami tym domom które jeszcze stoją. Możesz nawet zapytać właścicieli o każdy szczegół. Warto się spieszyć bo domy te szybko znikają z jurajskiego krajobrazu. To największa kopalnia wiedzy. Ja tak zrobiłem.

Autor:  dulowa [ 13 lut 2015, 21:00 ]
Tytuł:  Czy ktoś pamięta jeszcze jak budowało się domy na Jurze?

Większa część Jury jest zamieszkała przez Krakowiaków zachodnich
Charakterystyczną cechą ich budynków były :
- zrębową konstrukcją ścian, (czyli narożach –węgłach belki, płazy łączone były odpowiednim zamkiem ,
- kamienną podmurówką,
- malowaną elewacją , bielenie wapnem . Biel ścian domów, o frontowej fasadzie dłuższej, podkreślona ciemną płaszczyzną słomianej strzechy
- czterospadowymi dachami najczęściej krytymi strzechą. Strzecha była wykonywana słomą gładką, ze schodkami rytmicznymi na ukośnych krawędziach
- stropy drewniane wykonywane w postaci belek drewnianych . Belki wystawano poza ściany , na których wspiera się dach, poza ściany chaty, aż po skraj dachu. Belki te na odcinku między ścianą i krawędzią dachu są często ścięte ukośnie lub profilowane
We wnętrzach chałup przeważał układ dwutraktowy czyli w środku budynku równolegle do ścian podłużnych zewnętrznych biegła jeszcze jedna ściana nośna co tworzyła dwa trakty ,
Część chałup miała w jednym budynku część mieszkalną i pomieszczenia dla bydła i innych zwierząt .

Autor:  Andrzej.Jura [ 30 cze 2015, 10:22 ]
Tytuł:  Czy ktoś pamięta jeszcze jak budowało się domy na Jurze?

Chciałbym odkurzyć temat, bo pojawiają się nowe wątki. Pojeździliśmy po okolicy. Zauważyliśmy, że belki w naszej okolicy były znacznie węższe niż np. w górach. Wynikało to pewnie z dostępności grubego drzewa, ale i tak mam wrażenie że te wielkie góralskie bele nie pasują do naszego pejzażu Wybraliśmy grubość 22 cm.

Zastanawiamy się jeszcze, czy na Jurze obowiązywał jeszcze w miarę jednolity wzór mszenia.. Takie grube warkocze góralskie też średnio tu pasują. Swoją drogą znacie jakiegoś sprawdzonego i nie najdroższego fachowca?

Podpatrujemy wykończenie np. szalunku. Często pionowe deski w szczytach są zakończone wzorem np. wyostrzone albo jeszcze z wyciętym półkolem. Może macie jakieś inne obserwacje?

Ostatnia rzecz - fundamenty, podmurówka. Świetnie wygląda wapień na podmurówce, ale dziś tylko można go zrobić jako lico. Swoją drogą ciekawe, jak wcześniej robili podmurówki z tak miękkiego kamienia, rozumiem, że mieszali łamany kamień z zaprawą.. Czy inaczej?

Strona 1 z 2 Strefa czasowa: UTC + 1
Powered by phpBB® Forum Software © phpBB Group
http://www.phpbb.com/